Week 4

Deze week mochten Lukas en ik samen op maternity ward stage lopen. Ook wel de bevalling afdeling. Vrouwen van verschillende leeftijden liggen op deze afdeling om te gaan bevallen of zijn al bevallen. Dit kan op 2 manieren via een “normale” (want nogmaals niks is hier normaal) bevalling of via een keizersnede. In de hoop dat we beide een keer mochten zien in de twee dagen dat we op de ward stonden, zijn we richting het ziekenhuis vertrokken. Zo na vier weken begint de weg richting Kpando vertrouwd te raken, en herkennen de taxi chauffeurs die in en rond de taxiplaats hangen je gezicht. Zo hebben we al verschillende taxi chauffeurs die ons bij naam kennen en als ze ons aan zien komen lopen staan te zwaaien en te dringen om ons mee te nemen. Alle taxi chauffeurs zitten netjes in een rijtje te wachten en mogen 1 voor 1 een ritje rijden. Als een chauffeur die ons kent dan voordringt (waar wij dan vrolijk instappen) en ons mee wil nemen moet hij de andere chauffeurs afkopen. Dit gebeurt dan na veel discussie met 1 sedi (ongeveer 25 cent) een leuk schouwspel om de dag mee te beginnen zeker omdat we voor westerse begrippen er al vroeg uit bed zijn ( 06:15 uur de wekker en 07:30 uur op de taxiplaats). De Ghanezen zijn vaak rond een uur of 05:00 al wakker en al vroeg in de weer om: het erf te vegen, zich en hun kleren te wassen, eten koken en water te halen bij een pomp of de rivier. Iedere ochtend rond 05:00 uur worden we gewekt door de moskee die oproept tot gebed, dit gaat door een speaker en het hele dorp kan meegenieten. Nadat de moskee klaar is met het “gezang” waar we toch niks van verstaan komt de achterbuurvrouw langs die iedere ochtend met een soort kippenschreeuw laat merken dat ze met een bak water op haar hoofd aan komt lopen. Heel prettig zo een uur voordat je wekker gaat…. Maargoed we dwalen af. Nadat we onze ochtend rituelen die zich iedere ochtend herhalen gehad hebben en we dan uiteindelijk geïnstalleerd met z’n vieren of vijven in de taxi gevouwen zitten kunnen we naar het ziekenhuis vertrekken. Dan hebben we het volgende ritueel, we gaan eerst bidden met de gehele staff van het ziekenhuis (zoals eerder beschreven), dit blijft wel een ritueel waar ik me iedere ochtend voor stage op verheug, even een half uurtje met z’n allen samenkomen geeft toch een mooi samenhorigheid gevoel onder de staff. Nadat we een preek, een psalm, en een wijze les van de priester gekregen hadden kon de dag beginnen. Sta je dan als 21 jarige tussen de bevallende vrouwen. Nou is dit op zich niet heel gek als verpleegkundige, maar wel als je s’ ochtends de dossiers doorleest en je de leeftijden ziet. De patiënten zaten in de leeftijdscategorie 16 tot 52 jaar. Nadat we kennis hadden gemaakt met onze verpleegkundige van die dag en een kleine rondleiding hadden gekregen, werd er overgedragen. Eerst met alleen de verpleegkundige daarna aan het bed met de patiënt erbij. Eerst liepen we een kamer op waar 5 patiënten lagen. Deze vrouwen waren zwanger maar hadden complicaties gekregen, zoals ijzertekort, hoge bloeddruk of een infectie. Zij werden hier behandeld en kwamen niet voor een bevalling. Bij een zwangerschap is het zowel voor moeder als voor het ongeboren kind belangrijk dat de moeder gezond is. Op het moment dat er iets mis is met de moeder denk hierbij aan bovengenoemde kan dit effect hebben op het kindje wat tot een achterstand van de groei kan leiden, of in het ergste geval een miskraam. Een op het eerste oog rustige kamer maar dit kan elk moment veranderen werd ons verteld. De tweede kamer was een kamer met kersverse moeders die in de afgelopen dagen een kind hadden gebaard. Keizersnede en normale bevallingen lagen door elkaar en elke patiënt werd apart besproken zowel het kind als de moeder. Na deze kamer kwam de kamer met patiënten die nog moesten gaan bevallen. Sommige met lichte weeën andere met een voor mij op het oog veel te kleine buik. Bij navraag bleek dat als er een vermoede was dat het kindje geboren zou kunnen worden de moeders op deze kamer werden weggelegd. Als laatste kwam de verloskamer aan bod. Deze kamer verreist toch wel wat meer achtergrond info voordat ik onze dag kan bespreken. Want het was toch wel een kleine schok toen we daar binnenkwamen. In de verloskamer staan 7 losse bedden met een soort douchegordijn ertussen. De bedden zijn niet echt bedden te noemen maar je kunt het vergelijken met een tafel bij de huisarts waar je op moet gaan liggen als hij/zij je moet onderzoeken. Op de verloskamer lopen twee vaste verpleegkundige rond die een hele dag de patiënten begeleiden bij het baren van hun kind. Privacy kennen ze hier in Ghana volgens mij niet of er wordt in ieder geval een andere waarde aan gehecht. Dit was al duidelijk geworden op surgical ward maar werd hier nog even bevestigd. Dat gordijn wat tussen de patiënten hangt word namelijk maar sporadisch gebruikt als het dan toch echt te bloederig word. Voor ons als verpleegkundige een mooie gelegenheid om alles goed in de gaten te houden maar voor de patiënt lijkt me dit toch zeer onprettig. Nou lijken de Ghanezen hier zelf weinig moeite mee te hebben maar toch. Als je de vrouw tegenover je hoort schreeuwen van de pijn (en dan echt het schreeuwen zoals bij een bevalling), van alles ziet gebeuren zoals bijvoorbeeld het inknippen zonder verdoving tijdens de bevalling, of inwendig onderzoek met een eendenbek (en moeders die dit lezen zullen het wel begrijpen). Dan lijkt me dit toch niet prettig als je er zelf nog moet beginnen met persen. Naast dat de privacy in deze kamer al minimaal is loopt iedereen hier gewoon binnen alsof het een patiënten kamer is. Ook wij dus als stelletje juvu’s die alles wil zien, en de Ghaneese verpleegkundige die alles maar al te graag laten zien en zonder probleem inwendig onderzoek of iets dergelijks voor ons nogmaals doen. de vrouwen moeten stil zijn en alles over zich heen laten komen. Lig je dan met 6 verpleegkundige om je bed. Bij binnenkomst in de verloskamer hoorden we een harde schreeuw. We hadden allebei nog geen bevalling van dichtbij meegemaakt maar s’ ochtends bij binnenkomst was het dus al raak. Op een van de tafels lag een vrouw wanhopig te persen, het hoofdje van de baby was al zichtbaar maar wilde er niet uitkomen. Na enige tijd van aansporen door de verpleegkundige, en ook dat gaat hier heel anders want de patiënt ligt in een bepaalde positie en mag eigenlijk niet bewegen of geluid maken, bij de minst geringste beweging krijgt de patiënt een tets tegen haar benen of bovenlijf automatisch gaat de patiënt in positie liggen. Ondertussen lopen er constant mensen in en uit. Na een aantal minuten werd zonder pardon mevrouw onder luid gegil en zonder verdoving opengeknipt en het baby’tje werd geboren, een meisje. Toch wel een heel bijzonder moment ondanks dat je net 5 minuten in die kamer staat. Er gebeuren veel dingen tegelijk en dingen gaan heel anders dan dat wij gewend zijn in Nederland. Nadat de baby geboren is word het opgemeten, gewogen, de keel en neusholte uitgezogen met een pipetje en wordt er bloed afgenomen. Praktisch dezelfde handelingen als in Nederland. Alleen waar het kindje bij ons gelijk nadat deze handelingen zijn verricht (en het kindje gezond is natuurlijk) terug gaat naar de moeder. Wordt het kindje hier in een doek gewikkeld en in een bedje gelegd, het kindje word hier ook bij één armpje opgetild en er word flink mee gesjouwd alsof het een dier is, waarbij ik met mijn schouder toch gelijk een pijnscheut krijg in mijn schouder… het ziet er in ieder geval niet goed uit, maargoed zoals eerder gezegd; chill this is Africa, het kindje geeft geen kik, ze doen het bij alle kindjes en de meeste kindjes zien er gezond uit dus het zal wel goed zijn denk ik dan?... Na een kwartier dachten we dat het bedje wel naar de moeder teruggereden werd maar die handeling bleef uit. Ondertussen werd de kersverse moeder gehecht en nadat dit (en ik moet toe geven dat de verpleegkundige dit keurig deed) gebeurd was bleef moeder liggen op dezelfde bebloede tafel en doeken waar ze een kwartier geleden haar kindje kreeg, om bij te komen (kan me toch niet voorstellen dat dat lekker ligt maargoed). Na nog een kwartier waarbij de moeder nog steeds haar kindje niet had vast gehouden (wij ondertussen al wel). Leek het ons tijd voor de moeder om haar kindje is een keer goed te bekijken en vast te houden. We zijn naar de dichtstbijzijnde verpleegkundige gelopen en hebben gevraagd of we het kindje aan de moeder konden geven. Met een verbaasd gezicht kregen we een yes. Het is dus eigenlijk niet echt normaal dat een moeder hier gelijk haar kindje krijgt terwijl ik me wel kan voorstellen dat je dit als moeder heel graag wilt. Terwijl ik met het kindje in mijn armen door de verlos kamer liep stonden verschillende verpleegkundige ervan te kijken dat ik zo’n klein kindje kon vasthouden en ik kreeg verschillende reacties van verpleegkundige (ik denk dat het niet echt normaal is dat een man zich over zo’n klein kindje ontfermt). Ik gaf het kindje aan haar moeder en ze glimlachte vriendelijk terug naar mij. Echt blij leek ze niet met het kindje maar dat kan ook het gebrek van emotie ’s zijn wat hier wel vaker voorkomt (ze zal er stiekem wel blij mee geweest zijn). Dat waren dus de eerste 2 uur op maternity ward voor ons. Goedemorgen… Nadat we het kindje hadden afgegeven werden we weggeroepen omdat het artsen visite was. Tijd om het rondje met de doktor te lopen. Aangezien we hier bijna net zoveel kennis hebben als zijn assistenten worden we door een arts vaak geraadpleegd, wat denken jullie ervan is vaak de vraag. Voor ons natuurlijk een mooie gelegenheid om onze kennis te verbreden en ons klinisch beredeneren op te krikken. Aan de andere kant is het natuurlijk de omgedraaide wereld als wij verpleegkunde studenten een arts moeten gaan adviseren. Elke patiënt werd samen met haar baby (dan wel niet geboren) beoordeeld en behandeld. We hebben van alles gezien van zwangerschap vergiftiging tot vrouwen die aan het begin van hun bevalling stonden. Bij patiënt 25 want we waren de tel ondertussen kwijt. Vroeg de doktor aan de patiënt wanneer ze uitgerekend was. Tot onze verbazing veranderde ze de datum waarop ze uitgerekend was iedere keer. Uiteindelijk bleek dat ze de maanden van het jaar niet kon opnoemen, die conclusie trokken we omdat we de maanden in de volgorde (terwijl ze 7 maart was uitgerekend en wij dit al in het dossier hadden gelezen) 7 januari, 7 april, 7 juni, 7 februari, en uiteindelijk 7 maart. Ja toch wel lullig als je denkt dat je kindje 3 maanden te laat geboren wordt. Het zegt ook wel weer iets over het opleiding niveau van sommige bewoners hier. Heel veel mensen kunnen ondanks dat het hun voertaal is geen Engels lezen en schrijven. Nadat we de patiënten op de kamers hadden gezien gingen we ook met de doktor langs bij de verloskamer waar wij eerder die dag al een bevalling hadden gezien. Vrouwen waarvan ze dachten dat ze gingen bevallen werden naar de verloskamer gestuurd waar inwendig onderzoek verricht werd met een eendenbek. Ik mocht assisteren en scheen met een lampje bij zodat de doktor het goed kon zien. de vrouw die wij hielpen had een mogelijke nabloeding bij een normale bevalling. Toen de eendenbek op z’n plek zat konden we mooi de binnenkant bekijken en werd de bloeding al gauw gevonden waarna deze (en ook dit lijkt me niet prettig) met een kocher (een schaar die je vast kan zetten zodat je een soort klem krijgt) en een watje de binnenkant schoon en dicht gemaakt. Hierna mocht de vrouw weer naar haar kamer toe. Ondertussen hadden we tijdens de artsenvisite een patiënt leren kennen. Een vrouw van 52 die al 14 kinderen had. Ze was weer zwanger en ging voor de 15. Echter was deze vrouw erg zwak en een normale bevalling zou haar teveel worden en zou ze waarschijnlijk niet redden. Een keizersnede vertelde dr Lucy (een non van een jaar of 50). Lukas en ik keken elkaar aan want dit betekende dat we op een dag zowel een normale als een keizersnede zouden meemaken. Er werd aan het bed gegrapt dat de vrouw al een heel voetbal elftal thuis had zitten en dat ze nu voor de scheidrechter ging. De vrouw vertelde dat van de 14 kinderen er al 6 overleden waren, uhh pardon. Voor ons teken om niet verder mee te grappen. Maar de verpleegkundigen gingen gewoon vrolijk verder. Omdat de keizersnede rond 13;00 uur zou plaatsvinden gingen we snel even lunchen zodat we nog iets hadden gegeten. Rond 13:00 uur was het dan zover en nadat we omgekleed en wel klaar stonden om de operatiekamer op te gaan werden we geroepen door de anesthesist. We konden komen. We kamen de operatie zaal op en tot onze verbazing stond hier geavanceerde apparatuur. Zeker nodig bij een operatie maar ook zeker niet verwacht in zo’n ziekenhuis. Het bleek dat ze de vrouw onder algehele narcose gebracht hadden. De operatie kon beginnen we stonden aan het voeteneind van het bed. We konden alles goed zien en de operatie begon, eerst werd er een incisie gemaakt aan de onderkant van de buik. Met z’n tweeën trokken ze toen de hele buikwand open. Dit omdat de buikwand dan op de “natuurlijke” manier scheurt en het zo ook weer makkelijker geneest. Hierna werd de baarmoeder opengesneden en kon het kindje eruit gehaald worden. echter lukte dit niet zo goed en het duurde zeker 5 minuten voordat het kindje eruit was. De artsen moesten met drie man op de buik duwen (en dan hingen ze echt met hun volle gewicht op de buik) en trekken aan het kindje waarvan 1 armpje zichtbaar was. In een keer uit floepte het kindje eruit. Wij dachten eerste instantie dat het kindje dood geboren was. Maar naar een aantal minuten begon het gelukkig toch te huilen. We hebben even gekeken hoe de buik dicht gehecht werd. Maar aangezien dit hetzelfde gaat als in Nederland geloofde we dit wel en zijn we nog even bij het kindje gaan kijken. Een klein baby’tje lag in een bedje ingewikkeld in doeken. Het kindje was te licht maar daarnaast wel gezond dus een goed teken. Onze dienst zat erop en we hadden praktisch alles al gezien wat er op marternity ward te zien valt. Dinsdag was de tweede dag op marternity ward. Maar er waren geen vrouwen die zouden gaan bevallen. We hebben de artsenvisite mee gelopen (die overigens 2,5 uur duurde) en we hebben even met de vrouw van de keizersnede staan praten. Zij zat al naast haar bed en was wonderbaarlijk snel opgeknapt. De vrouw zei dat we het kindje maar in een koffer mee mochten nemen. We vertelden maar dat we geen plek meer hadden en hebben wat foto’s met het kindje en met de moeder gemaakt. Het kindje had overigens nog geen naam dat kreeg hij pas na 2 weken, hier een doodnormale zaak in tegenstelling tot Nederland. Nadat we de artsenvisite hadden afgemaakt hebben we de verpleegkundige bedankt voor de leerzame 1,5 dag op marternity ward en zijn toen naar huis gegaan. Op weg naar huis hebben we even een tussenstop gemaakt om een fanmilk te kopen. Een fanmilk is een ijsje uit een zakje en is te vergelijken met de milkshake van de Mc Donald. Prima tussendoortje dus voor 1 sedi (28 cent). Je hebt ze in verschillende smaken en ondertussen hebben we de vanille, chocolade, aardbei, ananas, sinaasappel geproefd. Eigenlijk zijn ze allemaal even lekker maar mijn voorkeur gaat toch wel uit naar de vanille. Na deze verfrissing zijn we naar huis gegaan. Thuis hebben we middags in de zon gelegen, totdat het te warm werd. Het was weer spelletjes tijd en tot het eten. Na het eten hebben we de spelletjes verder afgemaakt. Risk, catan, en jungle speed werden veelvuldig gespeeld. Woensdag was het tijd om voor ons project te zitten. De eerste dag van interviews was aangebroken. We hadden tijdens de bijeenkomst een week eerder met de chief en zijn eldery raad afgesproken dat de “well spoken” mensen van Golokuati bijeen zouden komen voor de interviews. Dit zijn een groep mensen die prima Engels kunnen lezen en schrijven (het zouden er ongeveer 40 zijn in het hele dorp). Naast de eldery raad die allemaal bij deze groep behoren stonden er toen wij aankwamen denk ik 10 mensen te wachten. Wij dachten al een mooi getal te hebben maar na verloop van tijd stond het halve dorp binnen (ik denk wel 150 mannen en vrouwen) die nieuwsgierig kwamen kijken wat er allemaal te doen was in het community center waar we zaten. Mr Keteku hoofd van het water comité en Mr Delali de asemble men (soort burgermeester onder de chief) vertelde in het éwe (lokale dialect) wat er ging gebeuren en wat de precieze bedoeling was. Er werden enquêtes uitgedeeld en na een half uurtje hadden we de eerste 25 enquêtes terug. We interviewde ongeveer 30 inwoners van kwati (zoals ze het hier uitspreken) waarbij een tolk nodig was omdat ze geen of gebrekkig Engels konden. De rest van de mensen was “onnodig” langsgekomen volgens Mr keteku en Delali, wij vonden het eigenlijk wel prima want zo wisten gelijk meer mensen af van ons project en wat we kwamen doen, De eerste resultaten voor het onderzoek waren binnen en konden verwerkt gaan worden. Na afloop bedankten we Mr Delali en Keteku voor hun bijdrage we spraken af dat we 5 interview dagen hadden waarop we iedere dag 36 mensen wilden interviewen. Op die manier hadden we aan het eind van de rit ongeveer 160 mensen geïnterviewd plus de enquêtes, rond de 200 inwoners. Dat maakt het onderzoek wat we doen sterker en de resultaten die uit de interviews komen meer valide (betrouwbaarder). We spraken af dat we de volgende dag op het zelfde tijdstip opnieuw 36 mensen wilden zien. Na goedkeuring van Mr Keteku en Delali zijn we naar huis gegaan en hebben de resultaten verwerkt wat meer uur kosten dan gedacht en 4 uur later was alles verwerkt. Lukas en ik konden boodschappen gaan doen omdat het onze kookdag was. Kip pinda stond op het programma en de inkopen werden gedaan. We hadden wat mooie kippenbouten gehaald en wat zakjes noodles. De kip hadden we gemarineerd in honing marinade en laten sudderen in de honing. We hadden verschillende groenten (okra’s tomaten ui en knoflook) door de noodles gedaan. Toen we eenmaal aan het eten waren bleek het een waar succes en iedereen vond dat we het vaker moesten maken. Missie geslaagd dus. Na het eten kwam een delegatie van docenten ons opzoeken vanuit Nederland. Martin, Kees, Joke, Nelleke van Avans en het Vitallis College kwamen vanuit Accra aan. We hebben s’ avonds nog een gesprek gehad over hoe het met ons ging en hoe de eerste weken gegaan waren.
Donderdag was het independence day, Vrijheidsdag. Erg belangrijk voor de Ghanezen. De onafhankelijkheid en de democratie worden dan gevierd. Er zou een grote mars zijn op het grote veld, op dit veld worden alle gezamenlijk activiteiten van de gemeenschap gevierd zo ook independence day. De kinderen van onze compount hadden ons al verschillende keren gevraagd of we kwamen kijken. Zij waren al weken aan het oefenen op het marcheren. Het zou om 9 uur beginnen en als echte Nederlanders kwamen we om 10 voor 9 aan bij het veld. Natuurlijk was er nog niks begonnen sterker nog alle stoelen en versieringen moesten nog klaargezet en opgehangen worden. Het blijft Ghana zelfs op deze dagen. Toen we aan kwamen lopen werden we hartelijk ontvangen en er werden speciaal voor ons stoelen klaargezet op de eerste rang. Rond 10 uur begon het programma en we kregen een a4tje met het programma erop het bleek dat er verschillende toespraken en opvoeringen van bewoners uit Golokuati waren. Eerst werden alle belangrijke mensen voorgesteld en tot onze grote verbazing ook wij. Ze wisten niet dat we kwamen maar toen we er eenmaal waren vonden de Ghanezen het geweldig dat wij samen met hun, hun vrijheid wilde vieren. We kregen applaus en nadat ook wij waren voorgesteld kon het programma beginnen. Eerst waren de kinderen van de kleuterschool aan de beurt die een stukje opvoerde. Na dit stukje was er een toespraak van de afgevaardigde van de regio. Helaas was deze in het Ewe en konden we hier weinig van verstaan. Nadat de toespraak klaar was kon de mars beginnen. Ondertussen was het hele dorp uitgelopen en stond langs het veld opgesteld om alles zo goed mogelijk mee te krijgen. een toneelstukje werd door de school van verpleegkundige uitgevoerd om de mensen iets meer over epilepsie te leren. Ik heb nog nooit zo’n slecht toneelspel (of epilepsie aanval) gezien maar wel een goede manier om de mensen ervan bewust te maken wat het inhield. Verschillende scholen uit de hele regio waren gekomen voor de mars. De mars werd door scholieren uitgevoerd. Zij maakte een saluut naar de afgevaardigde van de regio en een belangrijke man uit het leger. Ik denk dat er 30 a 35 groepen kinderen klaarstonden om de mars te lopen. Alle kinderen liepen keurig opgesteld in rijtjes van 2 marcherend langs en deden allemaal een ingestudeerde groet. Alles ging keurig gelijk en wij verbaasde ons over de discipline die nodig was om dit voor elkaar te krijgen. Na 2,5 uur was de mars klaar en zijn we naar huis toe gegaan. Na het eten wilden we nog wat gaan drinken en hebben we een barretje gezocht. Op de heen weg kwamen we langs het community center waar we de dag ervoor nog hadden geïnterviewd. Een dj had zich hier gesetteld en de jeugd van Golokuati vermaakte zich op typische Ghanese muziek met af en toe een westers nummer ertussen. Het klonk heel gezellig maar we wilden eerst nog iets drinken dus we zijn verder gelopen om een barretje te zoeken we wisten het barretje van Esther nog te vinden maar die was helaas gesloten. Bij navraag bij de overbuurvrouw of die een barretje wist rende ze weg naar achter het huis en belde even met een andere buurvrouw. Die kwam aangerend en heeft speciaal voor ons haar bar open gedaan. Nadat we hier een aantal drankje genuttigd hadden en lichtelijk zingend naar huis liepen. Kwam het idee om toch nog even bij het community center te kijken. We moesten 3 sedi betalen om binnen te komen. Toen we eenmaal binnen waren werden we eerst van elke kant aangekeken. Wat doen 10 juvu’s hier? Je hoorde ze het denken. Na 5 minuten toen wij eenmaal gingen dansen werden ze enthousiast en wilde iedereen met ons dansen. De Ghanese jongens wilde maar al te graag met onze dames dansen en verschillende keren moesten we ze “redden” omdat ze toch wel erg intiem aan het dansen waren. De hint was duidelijk genoeg dus we hebben een aantal keer ingegrepen. We dansten dan vrolijk verder met onze dames. Toen eenmaal het fototoestel kwam was het helemaal feest en wilde iedereen met ons op de foto. Er werd nog wat bier gehaald bij een ander barretje in de buurt wat nog open was. Toen het een uur of 03:00 was ging de muziek uit en we zijn zwalkend naar huis toe gelopen in de veronderstelling dat we ook konden marcheren zijn we marcherend naar huis toe gegaan, onder luid gelach van de Ghanese jongens en meisjes die met ons meeliepen omdat ze ook onze kant op moesten. Ik heb in ieder geval lekker geslapen haha. Vrijdag zouden we onze tweede interview dag hebben met de mensen van Golokuati. Toen we s’ ochtends om 07:00 uur aankwamen bij het community center en niet alleen pen en papier hadden meegenomen maar ook een enorme kater, bleek Mr Delali gezegd te hebben dat wij in Kpando zouden zitten voor stage. Zo vertelde mr Keteku verontwaardigd toen hij ons aan zag komen lopen. Hoe Delali daar bij kwam weten we nog steeds niet want de twee dagen ervoor hadden we de afspraak gemaakt, en het is bekend dat we maandag en dinsdag stage lopen in Kpando sta je dan met je kater. Gelukkig was dit pas de eerste “tegenslag” voor project die we gehad hebben. Foutje kan gebeuren en het blijft Ghana dus: Chill this is Ghana! Die uitspraak schoot alweer door mijn hoofd. Maargoed donderdag was dus een verloren dag voor project. Om de dag toch nog enigszins nut te geven zijn Lukas en Luuk naar Clearvision gegaan, dit is een waterbedrijf wat water in zakjes produceert. Dat is hier een van de weinige vormen van schoondrinkwater wat te verkrijgen is. Ze hebben hier een interview gehouden met de baas van Clearvision. Ylse en ik zijn naar het lokale Health Center van Golokuati geweest om een afspraak met de midwife te maken en een korte uitleg te geven wat ons belang was qua samenwerking met het Health Center. Toen we bij het Health Center aankwamen zaten er 3 vrouwen onderuitgezakt half slapend buiten op een stoeltje. Het bleek dat de midwife weggeroepen was voor een spoedgeval een dorpje verderop. De zuster die er zat stond ons te woord en we hebben in het kort uitleg gekregen wat het Health Center en de zusters in Golokuati deden. Ze waren erg blij om ons te zien en heette ons van harte welkom. Na het praatje maakte we een afspraak voor de woensdag. Op hoop van zegen zeiden we lachend tegen elkaar. Toen we thuiskwamen begonnen donkere wolken samen te trekken en een bui zou niet uit blijven. Na een aantal minuten begon het druppen en voor we het wisten begon het te regen. Hard genoeg om te douchen. En na 3 dagen geen stromend water in huis gehad te hebben een uitgelezen kans even te douchen. We hebben met z’n vieren onze zwemkleding aangetrokken en zijn onszelf in de regen gaan douchen. Na een heerlijke douche gingen we ons afdrogen. Totdat het nog harder en nog harder begon te regenen. De hele tuin stond blank. Toen we na een paar minuten naar binnen gingen bleek de regen ook via de ramen (terwijl we ze dicht hadden gedaan) naar binnen te komen met als gevolg we een zwembad in de woonkamer, keuken, beide badkamers en verschillende slaapkamers aan het kweken waren. We hebben met 6 man tegen de regen in staan dweilen met als gevolg en normaal komt er dan iets positief maar nu niet want alles stond nog steeds blank. Onze eerste echte bui hier in Ghana, nou we hebben het geweten. Nadat de bui over was en we door onze handdoeken heen waren vanwege het dweilen hebben we lekker gegeten. Natuurlijk was nu naast het water ook de stroom en internet uitgevallen dus we zijn maar gaan weerwolven (spelletje). Na verschillende potjes gespeeld te hebben zijn we gaan slapen. Zaterdag stond het volgend uitje op het programma de apen bij Tafi Atome, na ongeveer 40 minuten rijden kwamen we aan. We zouden een wandeling maken waarbij de apen de bananen uit je hand aten. Daarvoor is het wel belangrijk om bananen te hebben (die we natuurlijk nog niet hadden) gelukkig was er een kraampje die bananen verkocht en samen met de gids waar we mee liepen kochten we zo’n 40 bananen. We liepen langs de gidsenpost en al snel kwamen we de apen tegen. Green monkeys werd ons verteld er zouden er zo’n 200 leven in het park waar we waren en de gids vertelde dat de apen s’ avonds in het dorp kwamen schooien om eten. Een aapje of 15 zat in een boom boven ons en toen we met de bananen klaarstonden kwamen ze naar beneden. Een paar aapjes grepen de banaan uit onze handen en op een gegeven moment kwamen er een aantal op me zitten. Eigenlijk net de apenheul maar dan in het wild. We vroegen aan de gids of we nog verder het bos in konden gaan omdat we nu eigenlijk nog aan de weg stonden. No problem, en daar gingen we maar voordat we ook maar 100 meter gelopen hadden voelden we een aantal druppels. Binnen 2 minuten veranderde de druppels in een ware stort regen en we zijn omgedraaid om te schuilen. Toen we eenmaal al zeiknat onder een afdakje stonden bleef het harder regenen totdat er wel emmers water uit de lucht leken te komen. De grond die 5 minuten daarvoor nog gort droog was, was nu een groot zwembad geworden en alles overstroomde. Naast ons vielen verschillende takken zo groot als onszelf uit de bomen vanwege de wind. Sta je dan onder een golfplaatje, niet echt een lekker gevoel. Na 10 minuten stopte het met regenen en zijn we de tocht begonnen. Echter waren de apen natuurlijk ook gaan schuilen en zelfs met die 25 bananen die over waren kregen we ze niet uit de bomen gelokt. Ergens in de verte zagen we ze wel zitten maar echt gezien hebben we ze niet meer. Na een kwartier lopen was de tocht afgelopen en konden we weer naar huis toe. Een beetje jammer was het wel maar de teleurstelling werd verkleind omdat we nog steeds 25 bananen hadden. Die hebben we maar als aapjes opgegeten en ze smaakte ondanks alles toch wel goed. Jammer maar ook dit kunnen we weer van het lijstje afstrepen. Zondag stond de volgende activiteit op het programma namelijk de watervallen bij Wli. Daar waren we al eerder naartoe geweest maar naast de lower falls waar we met de eerste wandeling naartoe zijn gelopen en heerlijk hadden gezwommen heb je ook een wandeling van 6 uur naar de top waardoor je zowel de upper als de lower falls kan zien. De vorige keer waren we te laat bij Wli waardoor deze tocht eigenlijk geen zin had vanwege de warmte. Vol goede moed zijn we dus s’ ochtends rond een uur of 7 vertrokken en rond 8 uur kwamen we aan bij Wli. De vorige gids Charles had ons de vorige keer leuk verteld over de omgeving en we wilde hem wel weer hebben als gids om ons te begeleiden door de bergen van Wli. Toen we eenmaal bij de gidsenpost aankwamen werden we vriendelijk ontvangen. Er werd ons verteld door een van de gidsen dat we naast het bedrag die de tocht koste we de gids ook nog eens apart moesten betalen. Ze wilde ons een andere gids meegeven maar wij wilde Charles. Een kleine discussie ontstond en we moesten bewijzen dat we Charles al eerder hadden ontmoet (zelfde principe als de taxi chauffeurs, ze zitten netjes op een rijtje en mogen een voor een een groep begeleiden). Ondertussen gingen er een aantal meiden naar het toilet. Blijkbaar had Charles: “ehh, if you pick me we can make good price” gefluisterd. Best grappig dat dat hier dus zo werkt. Ondertussen waren we met de jongens in discussie met de gidsen die dachten dat Charles ons vlug een hand had gegeven en zich voor gesteld had. Gelukkig had ik een foto van Charles op mijn telefoon staan en ik liet deze zien. Mijn mobiel ging in het kantoortje iedere gids langs en hierna werd er instemmend “yes” geknikt, discussie voorbij en we mochten Charles meenemen. Op weg naar het begin van de tocht vertelde Charles dat het een zware tocht zou worden en dat we misschien de top niet zouden halen. We vertelde dat we de Afadjato ook al hadden beklommen en Charles knikte goedkeurend en had vertrouwen in ons. Naarmate de tocht vorderde werd ook de berg steiler totdat we bijna recht tegen de berg aangeplakt omhoog moesten klimmen. Het uitzicht was echt geweldig maar vanwege mijn motoriek leek het me verstandig me te concentreren op het beklimmen van de berg. Gelukkig zijn we allemaal heel boven gekomen. Mijn shirt was zo nat dat ik er straaltjes uit kon wringen. Maar dat gaf niks want toen we eenmaal boven kwamen konden we over de hele volta regio uitkijken. Ik heb denk ik (en dan heb ik toch in verschillende landen op de top van een berg gestaan) nog nooit zo’n mooi uitzicht gehad, verschillende keren dachten we even een scene uit lord of the rings te herkennen om maar even aan te geven hoe het eruit zag. Na even gerust te hebben gingen we verder door een soort bos, wat Charles niet vertelde was dat we nog helemaal niet op de top waren en dat we nog een bergje moesten beklimmen. Deze was gelukkig niet zo zwaar als de eerste, maar met een berg in je kuiten werd het toch wel redelijk zwaar. Na uiteindelijk 2,5 uur geklommen te hebben. 3 keer gedacht te hebben op de top van de berg te staan en een paar liter vocht minder. Vertelde Charles: no more climbing any more. Voor sommige een hele opluchting. We hadden uitzicht over een vallei met veel groen (soort jungle) tussen de boven zagen we 2 enorme watervallen. The upper en lower falls vertelde Charles met een lach op zijn gezicht. We hebben hier 10 minuten naar staan kijken en hebben verschillende foto’s gemaakt. We zijn verder gelopen en kwamen midden in de jungle terecht waar tal van planten, bloemen, vogels, vlinders, en niet te vergeten insecten hun weg vonden. Een mooie tocht waarbij we in de afdaling naar de upper falls liepen. We moesten onszelf vasthouden aan de planten voor de steile afdaling naar de falls. Toen we eenmaal aankwamen was het ook hier weer prachtig. Ik kan denk ik niet beschrijven hoe mooi het hier was. Nu ik dit zo terug lees merk ik dat ik dat al vaker gezegd heb maar bijzijn is meemaken zullen we maar zeggen. Na even lekker gezwommen te hebben een boterham en wat gedronken te hebben kon de rest van de afdaling beginnen. Althans dat dachten we want Charles nam ons over het zelfde steile pad wat we eerder naar beneden gelopen hadden terug omhoog. No more climbing? yeah right! De verkoeling die we gevonden hadden bij de upper falls was in een klap weer verdwenen en we waren weer een eigen zwembad aan het kweken. Ik heb op plekken gezweet waar ik niet wist dat het kon en toch kwam het ook daar met straaltjes eruit. De rest van de afdaling was een steile afdaling het was prima te doen en na ongeveer 2 uur kwamen we beneden aan. we hebben Charles bedankt voor zijn informatie en gastvrijheid en vertelde dat we de weg naar de lower falls wel wisten te vinden. Nat van het zweet kwamen we aan bij de lower falls en we hebben hier nog heerlijk een uurtje gezwommen. Hierna zijn we teruggelopen richting het busje. Vlak bij de gidsenpost waren verschillende souvenir kraampjes en ik heb hier verschillende dingen (die ik nog niet mag verklappen) gekocht voor de familie thuis. In het busje was iedereen al in slaap gevallen en bij thuiskomst hebben we gegeten en zijn vlug naar bed toe gegaan. Zo een dag wandelen bij hoge temperatuur is toch veeleisend voor je lichaam alleen al omdat ik denk ik 6 liter vocht kwijt ben geraakt (ook 6 liter gedronken en nog steeds dorst). Maandag begon de stage op Children’s ward en hier moesten we natuurlijk weer fit verschijnen.